Recente waarnemingen van de interstellaire komeet 3I/ATLAS hebben een fascinerend schouwspel aan het licht gebracht: de komeet straalt een duidelijke groene gloed uit en lijkt, verrassend genoeg, zijn staart te verbergen. Deskundigen verzekeren echter dat dit niet duidt op problemen met de komeet; het biedt eerder waardevolle inzichten in de samenstelling en het gedrag ervan terwijl het door ons zonnestelsel reist.
Van dichterbij bekeken met de Lowell Discovery Telescope
Onderzoeker Qicheng Zhang, werkzaam bij het Lowell Observatorium in Arizona, maakte op woensdag 5 november gebruik van de krachtige Discovery Telescope om nieuwe beelden van de komeet vast te leggen. De waarnemingen werden gedaan terwijl de komeet zich van de zon verwijderde nadat hij een draai om zijn andere kant had gemaakt.
Waarom de groene gloed? Diatomische koolstof begrijpen
Zoals de meeste kometen die de zon naderen, ontwikkelt 3I/ATLAS een wolk van gas en stof die bekend staat als een coma, terwijl ijs en andere materialen sublimeren (rechtstreeks overgaan van vast naar gas) als gevolg van zonnewarmte. Zhang’s observaties concentreerden zich op diatomische koolstofdeeltjes (C2), die een opvallende groene gloed produceren wanneer ze door een specifiek filter worden bekeken.
Hij legde uit dat de komeet grote koolwaterstofmoleculen bevat – bestaande uit koolstof en waterstof. Bij blootstelling aan ultraviolet (UV) licht van de zon vallen deze moleculen uiteen. “Het lijkt een beetje op waarom we verbranden als we te lang in de zon blijven zonder zonnebrandcrème,” legde Zhang uit. Het UV-licht vernietigt cellen in onze huid; op dezelfde manier breekt het de moleculen in de komeet af. Een bijproduct van dit proces is diatomische koolstof, die gemakkelijk door astronomen kan worden gedetecteerd.
Het uiterlijk van de staart: een ongebruikelijk perspectief
Hoewel de beelden wijzen op het ontbreken van een stofstaart, maken astronomen zich geen zorgen. Nauwkeurig onderzoek onthult een lichte helderheid aan de linkerkant van de komeet, indicatief voor zijn staart. Zhang legde uit dat deze asymmetrie ontstaat doordat de staart frontaal wordt gezien en zich direct achter de komeet bevindt, met een lichte bocht naar links. In wezen observeren we de staart vanuit een unieke hoek, waardoor de volledige omvang ervan wordt verdoezeld.
Een hemelse beroemdheid: van buitenaards ruimtevaartuig tot eeuwenoud relikwie
Komeet 3I/ATLAS heeft sinds zijn ontdekking in juli snel erkenning gekregen, deels aangewakkerd door speculaties dat het mogelijk een buitenaards ruimtevaartuig zou kunnen zijn. De heersende opvatting onder astronomen is echter dat het een komeet is die afkomstig is van een onbekend sterrensysteem in de Melkweg.
Het zou echter een understatement zijn om hem eenvoudigweg als een ‘gewone’ komeet te classificeren. Het is pas de derde interstellaire bezoeker die ooit is geregistreerd, en mogelijk de oudste waargenomen komeet; één onderzoek suggereert dat hij 3 miljard jaar ouder zou kunnen zijn dan ons eigen zonnestelsel.
Waarnemingen na het perihelium: een kritisch venster
De komeet werd onlangs weer zichtbaar vanaf de aarde nadat hij achter de zon was verdwenen en bereikte op 29 oktober zijn dichtstbijzijnde punt bij onze ster (perihelium). Deze periode na het perihelium is van vitaal belang voor astronomen, omdat kometen tijdens deze fase het meest actief zijn en een cruciale gelegenheid bieden om hun gassamenstelling te analyseren.
Een korst van bestraald materiaal: een potentiële uitdaging
Vroeg onderzoek wees erop dat de komeet langdurige blootstelling aan ruimtestraling had doorstaan, wat resulteerde in een dikke, bestraalde korst die aanzienlijk kan verschillen van het oorspronkelijke materiaal. Indien bevestigd zou deze ‘korst’ de taak van het ontcijferen van de oorsprong van de komeet kunnen bemoeilijken, omdat wetenschappers bestraald materiaal zouden analyseren in plaats van ongerepte componenten van zijn thuisstersysteem.
Kleur en helderheid: voorbij het menselijk oog
Het team van Zhang heeft voorlopig onderzoek gepubliceerd waaruit blijkt dat de komeet vóór het perihelium snel helderder werd en merkbaar blauwer leek dan de zon. De nieuwe groene waarneming duidt niet op een kleurverandering sinds het perihelium. De term ‘blauwer’ of ‘roder’ in de astronomie verwijst naar kortere (blauwe) of langere (rode) golflengten van licht, en 3I/ATLAS is aanzienlijk helderder wanneer bekeken door blauwere filters, hoewel deze filters een mix van groen en blauw licht bevatten.
Toegankelijke waarnemingen: zelfs kleine telescopen kunnen het zien
Zhang merkte op dat de Lowell Discovery Telescope in een unieke positie verkeerde om de komeet onmiddellijk na het perihelium waar te nemen. De komeet staat nu echter zo hoog aan de hemel dat veel grotere telescopen en zelfs kleine persoonlijke telescopen (met een 6-inch lens) het beeld ervan kunnen vastleggen.
Komeet 3I/ATLAS biedt een opmerkelijke kans om een interstellaire bezoeker te bestuderen – een overblijfsel uit een ander sterrenstelsel, dat ongekende inzichten biedt in de samenstelling van andere planetenstelsels. Verwacht de komende maanden een vloedgolf aan nieuwe ontdekkingen, nu astronomen over de hele wereld hun aandacht op deze hemelse zwerver zullen richten.
