Dla 40 milionów ludzi na całym świecie żyjących z HIV perspektywa całkowitego wyleczenia przez długi czas pozostawała nieuchwytna. Obecne metody leczenia opierają się na trwającej całe życie terapii antyretrowirusowej (ART), która jest skuteczna, ale czasochłonna, kosztowna i często wiąże się z piętnem. Jednak ostatnie badania kliniczne wskazują na możliwość osiągnięcia „lekarstwa funkcjonalnego” – trwałej kontroli wirusa bez konieczności ciągłego podawania leków.
Przełom w infuzjach przeciwciał: obiecujące wyniki
Dwa niezależne badania, FRESH w Republice Południowej Afryki i RIO w Wielkiej Brytanii i Danii, wykazały zachęcające wyniki. W obu badaniach stosowano infuzje zmodyfikowanych szeroko neutralizujących przeciwciał (bNAb) – przeciwciał stworzonych w laboratorium, aby atakować krytyczne, stabilne części wirusa HIV, zapobiegając infekowaniu przez niego komórek.
W badaniu FRESH, prowadzonym przez Thumbi Ndung’u, czterech z 20 uczestników utrzymało niewykrywalny poziom wirusa przez ponad rok po zaprzestaniu stosowania ART. W badaniu RIO, prowadzonym przez Sarah Fidler, u sześciu z 34 uczestników wirusowa supresja pozostawała przez co najmniej dwa lata po leczeniu. Odkrycia te pokazują, że układ odpornościowy można wykorzystać do długoterminowej walki z wirusem HIV.
Dlaczego to ma znaczenie: coś więcej niż leczenie przez całe życie
Chociaż ART pozwala osobom zakażonym wirusem HIV żyć długo i zdrowo, nie eliminuje całkowicie wirusa. Oczekiwana długość życia pozostaje krótsza niż w przypadku osób niezakażonych, a codzienne przyjmowanie leków stwarza wyzwania logistyczne, finansowe i społeczne. Celem leczenia funkcjonalnego nie jest tylko odstawienie pigułki, ale także poprawa jakości życia, zmniejszenie obciążenia systemu opieki zdrowotnej i potencjalne przełamanie piętna związanego z HIV.
Jak działa test: stymulacja kontroli odporności
W badaniach strategicznie połączono bNAb, aby zminimalizować ryzyko oporności wirusa. Uczestnicy otrzymali pojedynczy zastrzyk, a następnie przestali przyjmować ART. Celem było umożliwienie przeciwciałom współpracy z układem odpornościowym w celu zniszczenia aktywnych cząstek wirusa HIV, w idealnym przypadku powodując trwałą odpowiedź immunologiczną.
Co ciekawe, interwencje * rzeczywiście * zapewniły u niektórych uczestników długotrwałą kontrolę immunologiczną – podobną do działania szczepionki terapeutycznej. W badaniu RIO ponad połowa uczestników utrzymała supresję wirusa 96 tygodni po opuszczeniu organizmu przez przeciwciała. W grupie kontrolnej otrzymującej wlewy soli fizjologicznej szybko wystąpił nawrót choroby. W badaniu FRESH zaobserwowano podobne tendencje: sześciu z 20 uczestników miało supresję wirusową przez 48 tygodni, a jeden z nich nie stosował ART przez ponad dwa lata.
Korzystanie z kontrolerów Elite: nowa ścieżka naprzód
Sukces badania odzwierciedla to, co dzieje się wśród „elitarnych kontrolerów” – rzadkiego 1% osób zakażonych wirusem HIV, które w naturalny sposób tłumią wirusa bez leczenia. Stymulując układ odpornościowy, zwłaszcza limfocyty T CD8+ (które polują na zakażone komórki), interwencje te mogą stworzyć „pamięć immunologiczną”, która może utrzymać HIV pod kontrolą nawet po zaniku przeciwciał.
W badaniu FRESH wykorzystano także vesatolimod, lek zaprojektowany w celu „wybudzenia” uśpionego wirusa HIV z jego zbiorników, narażając go na atak immunologiczny. Wstępne dane sugerują, że to połączenie może bezpośrednio oddziaływać na rezerwuar wirusa, co stanowi największą przeszkodę na drodze do pełnego wyleczenia.
Przed nami: większe próby i optymalizacja przeciwciał
Naukowcy zalecają ostrożność: wirus może powrócić i potrzebne są długoterminowe dane. Jednakże próby te stanowią zmianę paradygmatu. Wykazując, że kontrola immunologiczna jest osiągalna, torują drogę większym, bardziej reprezentatywnym badaniom w celu optymalizacji terapii przeciwciałami. Ostatecznym celem pozostaje lekarstwo funkcjonalne, a najnowsze dane wskazują, że może wreszcie być w zasięgu ręki.
